Kazakistan’daki olayların arkasında kim var?
Kazakistan’da birden bire gelişen hadiseler, bir kez daha gösterdi ki, demokrasilerde gelişmeler zamana yayılır ancak otoriter rejimlerde hadiseler tüp gibi aniden patlar.
Kazakistan’daki olaylar Ukrayna’daki hadiselerden ziyade, Belarus senaryosuna benziyor. Ukrayna’daki meydan olaylarında her zaman öne çıkan liderler vardı. Ve en önemlisi eylemciler yönetimin merkezini yani birbirine yakın mesafedeki; meclis, cumhurbaşkanlığı ve başbakanlık olduğu alanı abluka altına alıyordu.
Kazakistan örneğinde öne çıkan lider olmadığı gibi vakti zamanında yurt dışına çıkmış uzaktan kumandayla “fırsat” muhalefeti yapan kişiler var. Bu kişiler ülkelerinden her olaydan kendilerine de bir hisse çıkarmaya çalışan yurtiçinde olay çıkartmaktan aciz kişiler.
Almatı’nın yakılıp yağmalanması, Kurucu Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in, başkenti neden Almatı’dan, Astana’ya taşıdığının bir göstergesi. Astana (Nur Sultan)’da bürokrat ve devlet çalışanlarından müteşekkil yeni bir şehir kurması Nazarbayev’in aslında ne kadar ileri görüşlü olduğunu gösteriyor.
Çünkü devletin ana merkezinden asayiş berkemal. Üstelik eylemciler, binaları yakıp yıkarak, dükkanları yağmalayarak, rastgele ataş açarak ülkenin geri kalanına çok kötü bir örnek gösterdi. Bu iyi niyetle eylemlere destek vermeyi düşünen kişilileri de ürküttü.
Kazakistan’dan gelen trajik görüntülere rağmen hiç kimse ülkedeki durumun gidişatı hakkında elle tutulur bir tahmin yürütemiyor. Dünyanın önde gelen devletlerinden Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Avrupa Birliği (AB) Çin, Rusya Almatı ve diğer isyan çıkan şehirlerdeki olaylar hakkında kayda değer bir açıklama yapamıyor.
Hadiselerin sadece yurtiçi kaynaklı olduğunu düşündüğümüzde, gelir dağılımı adaletsizliği, fakirlik, bir güç ve çıkar mücadelesinin sonucu olarak okuyabiliriz. Hadiselere dış güçler kaynaklı olarak bakılırsa ortaya çok karmaşık bir durum çıkıyor. Çünkü Kazakistan, coğrafya olarak, Çin ile Rusya’nın en hassas bölgesinde yerleşen büyük bir devlet.
RUSYA’NIN DURUMU
Kazakistan’ın Rusya ile yedi bin kilometreden fazla ortak sınırı var. Kazakistan topraklarında kanlı bir kaos ortamı hüküm sürerse, Rus sınırlarında büyük bir istikrarsızlık oluşacak. Rus ordusunun ister istemez batı sınır Ukrayna’dan doğuya taşıması gerekecek. Rus halkının yaşadığı bölgeye Kırım ve Donbas’taki gibi operasyon yaparak işgali de mümkün.
Bu hadisenin mimarları, Kazak devletini bir şekilde yeniden bir araya getirmek, gelir dağılımındaki adaletsizliği kaldırmak daha “demokratik” Ukrayna gibi Rus karşıtı bir ülke yapmak amacında ise bu kolay değil. Çünkü ekonomik istikrar için Kazakistan, Rusya ile iyi komşuluk ilişkilerini sürdürmek zorunda.
ÇİN İLE HASSAS DENGELER
Kazakistan’ın güneydoğuda, Çin için hassas olan Sincan Uygur Özerk Bölgesi ile sınır komşusu. Bu arada ele geçirilen Almatı şehri de güneydoğuda. Kazakistan’ın Çin sınırındaki topraklarının bir kısmı merkezin kontrolünden çıksa bile, bu Müslüman Uygurlar için de benzer bir “devrim” ışığı olabilir. Kazakistan sınırından lojistik destek alan bir Uygur muhalefeti, Çin’in işine gelmez çünkü uzun sürecek bir istikrarsızlığı başlatabilir.
Kazakistan’ın ana komşuları Rusya ve Çin’dir. Mevcut yetkililerle geçmişe dayanan yakın ilişkiler kurdular ve bireysel anlaşmazlıklara rağmen, Kazakistan’dan radikal bir şekilde taşların yerinden oynamasını istemezler. Bu nedenle olayların arkasında olmaları mantıklı değil.
ERDOĞAN VE TÜRK MİLLİYETÇİLERİ
Kazak milliyetçiler Türkiye’den bizzat ismiyle hitap ederek, Erdoğan’dan yardım istedi. Kazak milliyetçiler ile “Büyük Turan” ve Türkistan hayali kuran Türkler, Türkiye’de Erdoğan yönetimiyle eş güdümlü çalışacak bir Kazak hükümetinin iş başına geçmesi için harekete geçebilir.
İktidarın ortağı Bahçeli geçtiğimiz günlerde bir Kazakistan’ın da içinde yer aldığı bir Türk coğrafyası haritasını Erdoğan’a hediye etmişti.
Erdoğan, Türkiye ile tam güdümlü çalışacak bir hükümet için olaylara müdahil olmak isteyebilir.
KONTROLLÜ BİR İSYAN MI?
Diğer bir ihtimal ise Orta Asya’da ve Orta Doğu’da daha önceki yıllarda meydana gelen bu tür lidersiz isyanlar derin devlet tarafından kontrollü bir şekilde başlatıldı. Halk içindeki muhalifler veya ortadan kaldırmak istedikleri kesimleri tuzağa çekmek ve dövmek için kurgulandı. Olaylar perde arkasında sıkı kontrol edilir, sanki kontrolden çıkmış gibi yansıtılır ancak kim ne paylaşılıyor kimler kimlerle irtibatlı hepsi kaydedilir. Daha sonra kontrol sağlanır ve kendisini deşifre eden kişiler hapse atılır ve adım adım ortadan kaldırılır bu şekilde en az bir 10 yıllık daha mevcut rejimin devamı garanti altına alınır.
BELARUS SENARYOSU
Protestoların ciddi bir krize ve istikrarsızlığa dönüşür. Yetkililerin yardım için Rusya’ya başvurmak zorunda kalır ve de kaldı. Belarus’ta, Lukaşenko ile olan sonuç gibi Rusya ile daha da yakınlaşmaya yol açar. Bu senaryoda Kazakistan’da neticede kontrol sağlanacak ancak Kazakistan ile Rusya entegrasyon birçok yönden daha da derinleşecek.
Şimdilik olayların akışı Kazak-Rus yakınlaşması senaryosuna göre ilerliyor. Kitlesel protestolar Rusya ile daha yakın ilişkiler kurulmasına ve muhalefetin tamamen yenilgisine yol açabilir.
Rusya’nın, Kazakistan yönetimine yardım için ne talep ettiği bilinmiyor ama Rusların masasındaki standart listeden bazı maddeler şöyle: Kiril alfabesine dönüş, Rusçanın resmi dil olması, Rus okullarının yayılması, Rusya karşıtı sivil toplum kuruluşlarının etkisiz hale getirilmesi, uluslar arası arenada Rus dış siyasetine daha fazla açıktan destek.
DÖRT GÜNLÜK BİLANÇO AĞIR
Zamlara tepki olarak başlayan Kazakistan’ı saran dört günlük kitlesel protestolarda yüzlerce insan yaralandı. Polisle yaşanan çatışmalar sonucunda can kayıpları olduğu biliniyor ancak henüz net bir sayı verilmiyor. Kaç kişinin zarar gördüğünü belirlemek mümkün değil. Gündüzler kontrol sağlansa bile geceleri yağma ve çatışmalar sürecek gibi gözüküyor. Almatı’da yiyecek sıkıntısı baş gösterdi, büyük marketler açılmadı. Küçük mağazalarda ürünler tükendi. Kazakistan’daki olaylar devam ediyor henüz son nokta konmadı.
Muhabir: Yunus Erdoğdu | Kıyiv – [email protected]
Olay yerinden Canlı Yayınlar için : Twitter: @ukraynahaber
Facebook: facebook.com/erdogduy
İnstagram: instagram.com/ukraynahabercom/
Son Dakika için Telegram Haber Kanalımız:
https://t.me/ukraynahaber
Haber İhbar Hattı WhatsApp:
