[YORUM] Kızıl Bayrak Dalgalanırken

Nazi Almanyası’nın teslim oluşunun yıldönümü olan 9 Mayıs Zafer Bayramı yaklaşırken, Ukrayna parlamentosu, kutlamalarda kızıl bayrağın kullanılması yönünde bir yasayı kabul etti. Böylelikle, Sovyetler Birliği’nin dağıldığı 1991’den bu yana, Ukrayna semalarında ilk kez, orak çekiçli kızıl bayraklar boy gösterecek. Böyle bir yasaya gerekçe olarak, Ukraynalıların Sovyet ordusu safında çarpışıp Nazileri yenen milletlerden biri olduğu ve Berlin’e çekilen bayrak Sovyet bayrağı olduğu için, kutlamaların da bu bayrağın altında yapılması gerektiği gösteriliyor. Böylelikle Ukrayna, bu alanda, Rusya’nın bir adım ilerisine geçmiş oldu. Zira, Rusya’da Putin’in devlet başkanlığı döneminde Zafer Bayramı’nda Rus bayrağının yanında kızıl bayrağın da asılmasının kabul edilmiş olmasına rağmen, Rusların kızıl bayrağında -komünistlerin bütün ısrarlarına rağmen- Sovyetler Birliği bayrağındaki orak ve çekiç, yer almamış, sadece, dört yıl kadar önce, kızıl bayrağın sol üst köşesine, bir adet beyaz yıldız eklenmişti.

Ukrayna Parlamentosu’nun kararı, önceden tahmin edilebilecek tartışmaları alevlendirdi. Milliyetçi eğilimlerin son derece güçlü olduğu ve halkı İkinci Dünya Savaşı yıllarında kitlesel olarak Sovyet karşıtı güçleri (gerek Nazi kuvvetlerini, gerekse Nazilerden ayrı şekilde Sovyetler’e karşı çarpışan Ukraynalı milisleri) desteklemiş olan Batı Ukrayna’da il meclisleri, “orak çekiçli bayrağın altında milyonlarca Ukraynalının öldürüldüğü” gerekçesiyle, bu yasaya uymayacaklarını ve bayram günü kendi illerinde kızıl bayrakların dalgalanmayacağını açıkladılar. Nazilerin yıkım ve katliamına en fazla maruz kalan ve savaşta Sovyet Ordusu’na her türlü desteği vermiş olan Doğu Ukraynalılarsa, kararı memnuniyetle karşıladı.

Ukrayna’da 2004 yılındaki turuncu devrimle iktidara gelen bir önceki Cumhurbaşkanı Viktor Yuşçenko, Batı yanlısı, Rusya karşıtı ve milliyetçi çizgide olduğundan, her yıl Zafer Bayramı’nda, bu bayramın bütün Ukraynalıların ortak bayramı olduğunu, çünkü hangi safta çarpışmış olursa olsun Ukraynalıların nazizm ve komünizm gibi iki totaliter sisteme karşı çarpıştıklarını söyler ve her seferinde, konuşması Sovyet gazilerinin tepkisine neden olurdu. Yuşçenko, bir taraftan Batılı ülkelerin bir taraftan da ülkedeki milliyetçi kesimlerin desteğini alabilmek için, Rus karşıtı bir Ukrayna kimliği oluşturmaya çalışmış, fakat Rusya’yla her alanda çarpışan bir yönetime Batılı ülkelerin bile fazla destek vermediğini kısa sürede görmüştü. Ülke içindeyse, Rusya karşıtlığı, sadece Batı Ukrayna’da oy getirebilirdi. Doğu Ukraynalılar, Rusya’ya sempati duyuyordu; Orta Ukraynalılar ise Rusya’yı pek sevmeseler de, Rusya’yla didişmeye de pek hevesli değildi. O nedenle, Yuşçenko, Batı Ukrayna’nın değerlerini bütün topluma dayatmanın ters sonuçlar getireceğini, bir sonraki seçimlerde çok açık şekilde görecekti.

Yuşçenko’nun yerine gelen Viktor Yanukoviç’in ise Rusya’yla anlaşma yolunu aramakla birlikte, tahminlerin aksine, tam anlamıyla Rusya yanlısı bir lider olmadığı, kısa sürede görüldü. (Her şey bir yana, Yanukoviç’in partisi, Doğu Ukrayna’nın zenginlerinin toplandığı bir parti ve bu kesimler, Rus sanayiini kendilerine rakip olarak görüyor ve bu nedenle, Rusya’yla değil, Avrupa’yla bütünleşmeyi tercih ediyor) Yanukoviç, iktidarının ilk zamanlarında, kendi seçmen tabanı olan Doğu Ukraynalıların ülke nüfusundaki ağırlığına bakmaksızın, ülke geneline hitap eden bir anlayışı uygulamaya çalışmış ve bu nedenle, tarih ve ulusal kimlik tartışmalarının mümkün olduğunca dışında kalmaya özen göstermişti. Fakat, yeni yönetimin IMF’yle işbirliği çerçevesinde uygulamak zorunda kaldığı acı reçete reformları, Yanukoviç’in desteğini, Doğu Ukrayna’da bile epey eritti. IMF, emeklilik yaşının yükseltilmemesi durumunda Ukrayna’ya kredinin yeni dilimini vermeyeceğini söylüyor. Diğer taraftan, emeklilik reformlarını sürdürmenin siyasi intihara yol açabileceğini gören yönetim, çıkış yolu bulma çabasında. Böyle olunca, çoğunluğunu Ukrayna’nın dolar milyoner ve milyarderlerinin oluşturduğu Ukrayna yönetimi, en azından Doğu Ukraynalıların sempatisini yeniden kazanmak için çareyi, orak çekiçli kızıl bayrağı göndere çekmekte buldu.

Deniz Berktay