Türkiye ve Ukrayna’daki gösteriler, arasında paralellik kurulabilir mi?
Geçenlerde Brezilya’dan yazan bir okurum soruyordu: “Türkiye’de Taksim/Gezi Parkı gösterileriyle, Ukrayna’da Maidan (Bağımsızlık Meydanı) gösterileri arasında paralellik kurulabilir mi? Türkiye’nin AB’ye katılım sürecinde karşılaştığı güçlükler Erdoğan’ın otoriterliğe kaymasında etkili olmuş olabilir mi?” Cevaplarım şöyle oldu:
Evet, İstanbul’da geçen yazın Gezi Parkı gösterileriyle, Kiev’de Maidan gösterileri arasında kimi paralellikler kurulabilir. İkisinde de eğitimli orta sınıflardan genç kuşaklar AB standartlarında özgürlük ve demokrasi talebinde buluşuyor. İkisinde de hükümet protestocuları sert polis müdahalesiyle ve yandaş gösterileriyle bastırmaya teşebbüs etti. Her iki toplum da bugün AB ile bütünleşmeden yana olanlar ile buna sıcak bakmayanlar arasında bölünmüş görünüyor.
Evet, Erdoğan’ın otoriterliğe yönelmesinde AB’nin 60 yıldır Avrupa’ya entegre olma arayışındaki Türkiye’yi itmesinin bir ölçüde rolü olduğu söylenebilir. Eğer AB, Türkiye’nin Birliğe katılımına kararlı destek vermiş olsaydı Ankara Kopenhag kriterlerini çoktan yerine getirmiş olabilirdi. Ancak bu bir spekülasyon. Erdoğan’ın otoriterliğe yönelmesinin esas nedeni başka yerde.
Başbakan Erdoğan, son genel seçimlerde oyların yarısını almasından ve askerin siyasî rolünü bitirdiğine kani olmasından sonra, iktidarını yerleştirdiğine hükmetti ve şişirilmiş bir özgüvenle davranmaya başladı. Ülke için en iyisini kendisinin bildiğine, bunun için bütün gücün kendisinin elinde toplanması gerektiğine karar verdi. Muhalefetin zayıflığından da yararlanarak, her istediğini yapabileceğini, ancak seçimden seçime halka hesap vermek durumunda olduğunu savunmaya başladı. Putinvari, keyfî ve buyurgan bir yönetime yöneldi, bunu “Türk usulü başkanlık” sistemiyle tahkim arayışına girdi.
Ne var ki, genel olarak “Batı’dan uzaklaşma yanlısı bir İslamcı” olduğunu savunanlardan hayli farklı olarak ben, Erdoğan’ın esasta bir İslami/dini milliyetçi olduğu kanısındayım. Erdoğan’ın Putin’e “Bizi Şanghay örgütüne alın da bu AB sıkıntısından kurtulalım” şeklindeki sözlerinin, AB’ye rest çekmekten ziyade katılım müzakerelerinin yolunun tıkanmasına duyduğu öfkeyi yansıttığı söylenebilir. Uzun menzilli savunma füzeleri ihalesi için Çin’le yapılmış olan ön anlaşma da Batılı şirketleri daha iyi koşullar önermeye teşvik amaçlı bir taktik olabilir. Erdoğan hükümeti, son haftalarda Ermenistan’la diplomatik ilişkiyi kuracak, sınırları açacak protokollerin raftan indirilmesi ve Kıbrıs sorununun çözümü için Yunanistan’la görüşmeleri canlandırmaya yöneldi; İsrail ile ilişkilerin tamirine yönelik işaretler dahi verildi. Zaten, başta hangi hükümet olursa olsun Ankara’nın, bir yandan Batı ittifakına bağlılığı ve AB bütünleşmesi hedefini korurken, öte yandan her alanda ulusal çıkarlara ağırlık vereceği muhakkak. Hükümetlerin ulusal çıkarların korunmasında ne ölçüde başarılı olacakları, tabii, ayrı bir konu.
Erdoğan’ın gerek hükümetine yönelik Gezi/Taksim gösterilerinden, gerekse savcıların başlattığı “Büyük rüşvet ve yolsuzluk” operasyonundan “iç” (Hizmet Hareketi) ve “dış” düşmanları (AB, ABD, İsrail) sorumlu tutan popülist demagojiye başvurması ise, yanlışlarıyla yüzleşmekten kaçınan, bunları örtbas etmeye çabalayan, bu yüzden giderek zorda kalan tüm otoriter yöneticilerin başvurduğu klasik taktik. Bu beyanlarıyla Erdoğan’ın dışişleri bakanlığını dahi zor durumda bırakarak ülkenin dış ilişkilerine zarar verdiği muhakkak. Bu taktiğin iktidarını korumaya yeteceği konusundaki kuşkular ise giderek büyüyor.
ŞAHİN ALPAY | ZAMAN – [email protected]
