İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, “Trump-Putin zirvesiyle niye bu kadar çok ilgileniyor”? Çünkü “gerçek anlamda bir yüzyılın anlaşmasına varmalarını umuyor da ondan”. Filistin meselesinin çözümüyle ya da sözde yüzyılın anlaşması ile alakası olmayan bir anlaşma. Zira bunlar İsrail’in umurunda değil.
Netanyahu’nun düşlediği asrın anlaşması nedir? Trump’ın Ruslar’a karşı tavrını değiştirmesi, Kırım ve Doğu Ukrayna’yı işgal ettiklerini kabul ederek onlara karşı yaptırım bayraklarını kaldırması, Putin’in Suriye’ye egemen olmasına izin vermesi ve buna karşılık Putin’in de İranlılar ve bağlılarını Suriye’den kovarak Netanyahu’ya tarihi bir zafer tattırması.
Yedioth Ahronoth gazetesinin siyasi işler editörü Nahum Barnea’nın söylediği şey bu. Ancak bölgesel ve küresel anlamdaki bu büyük değişimlere rağmen şüpheci bir şekilde şöyle söylüyor: “İsrail’de Putin’e güveniyorlar. Ben onların doğru insana güvendiklerinden emin değilim. İsrail’in Suriye’deki gerçek kartı Esed olabilir. Şu an Rus savaşçılara ve İran’dan emir alan milislere ihtiyacı var ama Esed, Suriye’nin tamamına egemen olup da bu iç savaşın en büyük kazananı olunca tek hâkimin geri dönmesini isteyecek. İran, rolünü tamamlamıştı ve sahneden çekilmesi gerekiyordu; böylece babası ipleri ele geçirecekti. Hafız Esed, İsrail’in özlediği tek düşman.”
Bu, Barnea’nın görüşü. Bununla beraber Kırım ve Doğu Ukrayna çekişmesi, ABD için stratejik bir meseledir. Trump’ın başka önemli anlaşmalar söz konusu değilken sadece Suriye için bu ikisinden taviz vermesi pek uzak bir ihtimaldir. Amerikalılar, Kırım ve Doğu Ukrayna’dan neden taviz versin; bunun da ötesinde buraları Suriye ile neden bir tutsun ki ? Zaten Moskova’nın İran’a karşıt bir duruma meyletmesi karşılığında verilecek Amerikan tavizleri ile -öyle görünüyor ki- bu Rusya için bayağı bir ‘asrın anlaşması’ olur. Böylesi büyük bir bedel görmedik!
Rusya’nın Suriye konusundaki taahhütleri de belirsiz. Geçtiğimiz günlerde İranlılar ve milislerinin, İsrail’in şartlarına cevap olarak Der’a ve Golan bölgelerindeki savaşa katılmaktan men edildiğini görmemiz önemli bir gelişmeydi. Rus askerî polisi, İran Devrim Muhafızları’nın (DMO) yerini aldı. (ABD, İsrail, Rusya ve Suriye’nin İran’ı güneyden çıkarmak için yaptığı) bu iş birliği, türünün ender örneklerindendir. Peki şimdi ne olacak? Ruslar, ikinci aşamayı yani Suriye’den ayrılmaya razı olmamaları durumunda İranlılarla, Lübnan Hizbullah’ı ile ve Iraklı milislerle savaşmayı kabul edecek mi? Elbette bundan önce Esed’in ağzından İranlıların gitmesini emrettiğini duymamız gerekir. İsrailliler, onun bunu istemediğini veya yapamayacağını söylüyor. Washington bunu daha önce denedi. Amerikalı, Türk ve İranlı dâhil olmak üzere tüm yabancı güçleri Suriye topraklarından çıkarmak için bir çözüm sundu. Şam ise sadece Türkler ve Amerikalılar’ın çıkarılması fikrini benimsedi.
Öyleyse Netanyahu’nun görüp de bizim görmediğimiz şey nedir? Eline nadiren geçecek bir fırsat görüyor olabilir: Yeniden tüm Suriye’ye egemen olması için Esed rejimine destek olmak karşılığında Golan çatışmasını sona erdirmek.
Doğrudur, biz tam anlamıyla yeni bir durumla karşı karşıyayız. Suriye, bugün 2011 öncesindeki Suriye değil. İran’ın Şam’dan çıkarılarak Lübnan da dâhil olmak üzere bölgede elinin zayıflatılmasına dayalı siyasi gündemlerle ülke yeniden inşa edilebilir. Çözüm olasılığı konusunda İsrailli yazarı şüpheye götüren şey budur. O diyor ki İsrailliler Baba Esed’i özlüyor çünkü o tüm iplerde oynayabilecek bir cambazdı. O ki Filistinli savaşçıların Ürdün’den Lübnan’a taşınması ve yerleştirilmesi işini kotaran; sonra Suriyeli güçlerini Lübnan-Filistin savaşını durdurma gerekçesiyle Lübnan’a sokan; ardından kendileri ile olan anlaşmazlığı sonrasında Filistinli savaşçıların ortadan kaldırılmasına ve nihayet İsrail’in ısrarı üzerine FKÖ ile Başkan Arafat’ın sınırdışı edilmesine katkı sağlayan kişi. Baba Esed, Filistinlileri uzaklaştırıp İranlıları kendi koruması altındaki Lübnan’a soktu. Daha sonra da yeni doğmuş örgütleri olan Hizbullah’ın dizginlerini ele geçirerek onu İsrail ile olan dengenin korunmasında kullandı.
Netanyahu, birden fazla kuş vurmanın mümkün hale geldiğine inanıyor: İran’ın varlığı, Lübnan, Golan, gerçek anlamda bir asrın anlaşması ile savaş durumunun sona ermesi.
Abdurrahman Raşid*
*Suudi Arabistan’lı gazeteci. Şarku’l Avsat’ın eski genel yayın yönetmeni ve El- Arabiyye kanalının eski müdürü.
