Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) Corona virüsü salgınının 72 düşük ve orta gelirli ülkenin karşı karşıya olduğu borç sorunlarını kötüleştirdiğini ve 2021-2025 dönemine ait 598 milyar dolarlık geri borç ödemelerini tehlikeye attığını açıkladı.

UNDP Başkanı Achim Steiner gazetecilere yaptığı açıklamada, 72 ülkeden yalnızca 49’unun G-20 ülkelerinin benimsediği borç erteleme tedbirlerinden yararlanmaya uygun olduğunu söyledi. Steiner, G-20 üyelerini borçların geri ödenmesi konusunda bir moratoryumu ve borç işlemleri için ortak bir çerçeveyi en fakir ülkeleri de içine alacak şekilde hızla genişletmeye çağırdı.

Steiner, “Daha hırslı bir şekilde hareket etmeyince krizin katlanarak artacağı daha da belirgin hale geliyor” dedi ve şu anda cesurca harekete geçmemenin sağlık krizini uzatacağını ve Corona virüsünün aşıya dirençli mutasyonlarının oluşturacağı riski arttıracağını söyledi.

Steiner, araştırmanın potansiyel “felaket senaryosunun” 2030 yılına kadar bir milyar insanı aşırı yoksulluğa sürükleyeceğini gösterdiğini söyledi. Bir milyar kişiden 250 milyonu, Corona virüsü krizi yönetilirken alınan politika kararlarının bir sonucu olarak senaryoya doğrudan dahil edildi.

Salgının yol açtığı insanlık trajedisinin derinliğinin “zorunlu ve kaçınılmaz olmadığını” söyleyen UNDP Başkanı, “yavaş ilerleyen bir borç krizinin” kalkınma hedeflerini yıllarca geriye götüreceğini de sözlerine ekledi.

UNDP baş ekonomisti George Molina da 19 ülkenin “ciddi şekilde savunmasız” olduğunu, bu nedenle 220 milyar dolarlık borç ödemesinin risk altında bulunduğunu söyledi.

Steiner, orta gelirli ülkelere yardım etmek için Uluslararası Para Fonu’nun acil rezervlerinin daha zengin ülkelerce 650 milyar dolar genişletilmesine olanak tanıyan bir mekanizma geliştirilmesi çağrısında bulundu.

Molina, onlarca orta gelirli ülke ve küçük ada devletinin, ne en zengin ekonomiler tarafından harcanan 16 trilyon dolarlık mali önlemlere ne de en yoksullar için geçerli olan borç azaltma önlemlerine erişebildiğini belirtti.

Steiner, kredi notunun düşürülmesinin sorunları arttırdığını ve 10 yıllık tahvilin faiz oranının yüzde 12,6 iken benzer bir ABD tahvilinin yüzde 1,6 olduğu Kenya gibi ülkelerde sermaye piyasalarında borçlanma maliyetlerini yükselttiğini söyledi.

UNDP raporundaki 72 ülke arasında Türkiye de sayıldı. Türkiye, kredi derecelendirme kuruluşları Moody’s, Fitch ve S&P değerlendirmeleri referans alınarak, son derece spekülatif yani yatırım yapılamaz kategorisinde yer alıyor.

Dış borç stokunun milli gelire oranı, Cumhuriyet tarihinin rekorunu kırdı!

AKP yönetimindeki Türkiye, ekonomide negatif bir rekora daha imza attı. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı verilere göre, Türkiye’nin 450 milyar dolar olarak hesaplanan brüt dış borç stokunun milli gelire oranı yüzde 62,8 düzeyine çıktı ve bu alanda Cumhuriyet tarihindeki en yüksek noktaya ulaşıldı. Raydan çıkaransa, swap anlaşmaları ve kamunun borçları oldu.

Son 10 yılda brüt dış borç stokunun milli gelire oranı şu şekilde hesaplandı:

2010: Yüzde 37,5
2011: Yüzde 36,4
2012: Yüzde 38,9
2013: Yüzde 41,2
2014: Yüzde 43,3
2015: Yüzde 46,0
2016: Yüzde 47,0
2017: Yüzde 52,9
2018: Yüzde 55,7
2019: Yüzde 57,2

Dış borçların milli gelir içindeki payının artması borcun yarattığı bunalımı da artırıyor. 2014 yılında 940 milyar dolara kadar çıkan milli gelir, 2020’de 717 milyar dolar seviyesine indi. Kişi başına düşen gelir ise 12 bin dolardan 8 bin dolar seviyesini düştü. Türk Lirası’nda yaşanan değer kaybı milli gelirinin dolar bazında azalmasına neden olurken GSYH’deki azalmanın, dış borçtaki azalmadan daha hızlı yaşanması borcun milli gelire oranını artırıyor. AKP iktidarı ekonomiyi 2002 yılında 129,6 milyar dolar dış borçla devralmıştı ancak bu dönemde borcun milli gelire oranı yüzde 56,8’di. AKP iktidarı döneminde ülkenin dış borcu tam 320,4 milyar dolar yüksaldi. 18 yılda ülkenin dış borcu yüzde 247 oranında arttı.

ÖZEL SEKTÖRÜN BORCU ARTIYOR

Bir diğer dikkat çekici detay ise borç dağılımı. Dış borç içerisinde kamunun payı giderek artıyor. Borcun büyük bir bölümü 255 milyar dolarlık bölümü özel sektörün. Fakat özel sektör borcu giderek azalıyor. 2019 yılında 269,9 milyar dolar seviyesinde olan özel sektör borçları bir yılda yüzde 5,3 oranında azaldı.

KAMUNUN AĞIRLIĞI ARTIYOR
Kamu kesiminin borcu ise bunun tam tersi. 450 milyar dolarlık borcun 173 milyar doları kamuya ait. 2019 yılında kamu kesiminin borcu ise 157,1 milyar dolar düzeyindeydi. Kamunun borcu son bir yılda yüzde 10,2 artmış durumda. Geçen yıllarda büyük ölçüde özel kesime ait olan dış borç giderek kamusallaşıyor. Bir başka ifade ile özel sektörün borç ödeyebilmesi için kamu borç alıyor.

MERKEZ’İN PAYI SWAPLARLA ARTTI

TCMB’nin swap borcu dış borç yükümlüğünü artırdı. 2019 yılında 8,4 milyar dolar olan TCMB’nin borçları yüzde 154 oranında artarak 21,3 milyar dolara yükseldi.

Kaynak: VOA, Birgün