Ukrayna ile Türkiye arasındaki ikilemler tartışıldı
Ukrayna’nın başkenti Kiev’de, «Ukrayna ile Türkiye arasındaki işbirliğindeki ikilemler: değerler ile millî çıkarlar» konusu üzerine güvenlik uzmanlarının katılımıyla “Güvenlik Münazarası” gerçekleşti.
Ukrayna Devlet Haber Ajansı «Ukrinform» Medya Merkezi’nde; «Ukrayna Prizması» Dış Politika Konseyi ile Friedrich Elbert Vakfı Ukrayna Temsilciliği’nin organize ettiği münazaranın moderatörlüğü «Ukrayna Prizması» Dış Politika Konseyi Yönetim Kurulu Üyesi aynı zamanda Ukrayna Gelecek Enstitüsü Analiz Uzmanı Nadiya Koval tarafından yapıldı.
11 Nisan’daki münazaraya, Friedrich Elbert Vakfı Ukrayna Temsilciliği, «Ukrayna Prizması» Dış Politika Konseyi Yönetim Kurulu Başkanı, Ukrayna Bilgi Politikası Bakanı Birinci Yardımcısı, uzmanlar, Ukraynalı ve Türk diplomatların katıldı.
Son dönemdeki gelişmeler perspektifinden Ukrayna ile Türkiye arasındaki işbirliğinin konuşulduğu münazarada; Ukraynaca, Rusça ve İngilizce simültane tercüme yapıldı.
GÜNDEM TÜRKİYE’NİN GELGİTLERİ…
Ukrayna Özel Görevler Büyükelçisi Serhiy Korsunskıy gibi etkili isimlerin katıldığı münazarada günübirlik siyasetlerle Rusya ile ABD arasında sıkışan bir batıya bir doğuya savrulan Türkiye’nin diplomatları çok zor anlar yaşadı.
Ukrayna ile Türkiye arasındaki diyalogun bugünkü durumu, iki ülke arasındaki stratejik işbirliğini neleri kapsadığı, Türkiye’nin verdiği dönülmez kararlar, Anayasa Referandumunun Türkiye’nin uluslararası arenadaki imajına etkileri, Ankara ile Moskova arasındaki yakın işbirliği, Türkiye ile AB arasında derinleşen kriz ışığında Ukrayna ile Türkiye’nin ekonomi ve güvenlik alanında işbirliği yapma olanakları, Ukrayna ile Türkiye arasındaki serbest ticaret alanının oluşturulmasının gizli riskleri, gibi konular üç saat yakın süre zarfında derinlemesine konuşuldu.
MÜNAZARAYA, MARİNA VOROTNÜK DAMGA VURDU
Türkiye’nin gelgitleri ve içine girdiği çıkmazı münazarada en iyi dile getiren isimlerden birisi, «Karadeniz Bölgesi’ndeki Güvenlik Araştırmaları» Programı Koordinatörü «Ukrayna Prizması» Dış Politika Konseyi Uzmanı Marina Vorotnük oldu.
Marina Vorotnük, Türkiye ile Ukrayna ilişkilerindeki kimsenin üzerine gitmeye cesaret edemediği gerçeklere Türk diplomatın yanı başında açık bir şekilde değindi.
YOLUNU ŞAŞIRAN ÜLKE: TÜRKİYE
Türkiye’nin son dönemdeki çalkantılı iç ve dış politikası sergilediğine dikkat çeken Vorotnük; uzmanların kullandığı şu tanımlarını; «kaybedilmiş Türkiye», «yolunu şaşıran ülke: Türkiye» ve «demokraside geriledi» nitelemeleri dile getirdi.
Birkaç yıl önceye kadar uluslararası siyasi arenada sıkça «örnek alınacak devlet» olarak tanımlanan Türkiye’nin adının son dönemde daha çok «demokraside gerileme», «insan haklarının ihlali» ve «otoriterleşme» gibi terimlerle anıldığına dikkat çeken Vorotnük, Türkiye’de, 16 Nisan’da yapılacak Anayasa değişikliği referandumu nedeniyle yeninden gündemde olduğunu belirtti.
REFERANDUM NE GETİRECEK?
Vorotnük, hafta sonu gerçekleşecek referandum için ise şunları söyledi: “Söz konusu referandum ile Türkiye’nin politik sistemini Reisicumhur R. T. Erdoğan’ın menfaatlerini karşılayacak şekilde değiştirilecek. İktidar sahiplerini birçok konuda daha da yetkilendirilmesini sağlanacak. Bu değişiklikler yapılırsa, Türkiye’de başbakanlık makamı kaldırılacak, bir partiye mensup olmaya devam edecek cumhurbaşkanının ise hükümeti istifaya gönderme ve ülkenin asıl makamlarını dağıtma gibi yetkileri olacak. Bu değişiklikler yapıldığı takdirde Türkiye’nin demokrasi yolunda ilerlerken birçok zorluğa katlanarak sağladığı pozitif değişikliklerin tehlike altında kalmasının yanı sıra ülkede mutlaka politik plüralizm ile ifade özgürlüğü krizi yaşanacak. Son yıllarda Türkiye, 2016 yılının Temmuz ayındaki askeri darbe girişimi akabinde güçlü demokrasinin giderek azalması sebebiyle çok eleştirildi. Başarısız darbe teşebbüsünden sonra kendisine karşı bir mücadele olarak tanımlanan bir hareket başlatıldığında sadece darbenin hazırlanmasıyla suçlananlar değil; daha çok geçerli iktidara karşı muhalif olan sivil toplum kuruluşları, basın organları ile medya temsilcileri baskı altına alınarak sürgüne gönderilmiştir.” dedi.
TÜRKİYE İLE BATI ARASINDAKİ DEĞERLER UÇURUMU GENİŞLİYOR
Türkiye ile Batı ortakları arasındaki değerler uçurumu daha da genişleyerek derinleştiğini ifade eden Vorotnük, diğer taraftan Ankara ile Moskova arasındaki ilişkilerde buzların çözüldüğünü kaydetti.
Rusya ile Türkiye arasındaki ilişkilerin karşılıklı çıkarlara dayanarak kriz öncesi günlere dönüldüğünü, Karadeniz Bölgesi, iki büyük devletinin güvenlik konusunda müşterek hakimiyete dayalı işbirliği yaptığı, Rusya ile birlikte 2017 yılının Ocak ayında Astana’da tertip edilen temaslara katılıp Suriye’de gerçekleştirilen Fırat Kalkanı Harekâtı kapsamındaki hareketlerini Rusya’nınkine uydurmaya çalıştığı, Türkiye’nin, hem kendisinin hem de Rusya’nın Suriye krizinin giderilmesinde önemli rol oynamasını sağladığını ifade eden Vorotnük, bunun karşılığında ise Türkiye’nin, NATO ile işbirliğine fren koyduğu, kendi başına NATO’nun rakibi olan Rusya Federasyonu ile işbirliğinin sürdürdüğünün altını çizdi.
TÜRKİYE İLE ABD İLİŞKİLERİNDE GÜVENSİZLİK DÖNEMİ
Türkiye’nin batıdan bağımsız yürüteceği ittifakların çok hassas olduğuna dikkat çeken Vorotnük;
“Türkiye’nin kendi stratejik partneri ABD ile ilişkilerinde derin bir güvensizlik krizi yaşanmakta olduğunu ABD Dışişleri Bakanı olan R. Tillerson’un 30 Mart 2017 tarihinde Türkiye’ye gelmesi, bu krizden çıkılmasını sağlayamadı. En azından iki sorun, hâlâ çözülmemiş durumdadır; bunlar, resmi Türkiye’nin 2016 yılının yaz mevsiminde teşebbüsü yapılan askeri darbenin hazırlanmasıyla suçladığı Türk vaizi F. Gülen’in Amerika’dan kovularak Türkiye’ye gönderilmesini istemesi ile ABD’nin Suriye’deki Kürt askerlerine destek verme meselesidir. Ankara’nın, Amerika’nın yeni yöneticilerinin bu konudaki yargılarını değiştirmesine dair umutları bir türlü gerçek olmuyor.” dedi.
UKRAYNA, TÜRKİYE’DEN NE İSTİYOR?
Ukrayna’nın Türkiye’den ne istediğine ilişkin sorunun cevabını ise uzman isim Vorotnük; “Ukrayna, Türkiye’nin demokrasi prensiplerine göre yaşayan istikrarlı bir ülke olup kendi Avrupa yolundan ayrılmadan Rus saptırmacılığını durdurma gücüne sahip NATO’nun bölgedeki temsilcisi olmasını isterdi. Türkiye’nin Rus Federasyonu’na karşı izlediği politika başta olmak üzere batı eğilimlerinden sapması, müteakip yıllarda kendisinin Ukrayna ile geliştirdiği ilişkilerde problemlerin çıkmasına neden olabilir.” uyarısında bulundu.
Karadeniz havzası ülkelerinin diplomaside sıkça kullanılan «Karadeniz bizi birleştiriyor» iddiasından uzaklaşıp kendi menfaatlerini karşılamakla meşgul olduklarına vurgu yapan Vorotnük, Türkiye’nin sergilediği tavırların Ukrayna’nın millî çıkarlarına aykırı olduğunu söyledi.
TÜRKİYE, UKRAYNA’NIN MİLLİ MENFAATLERİNİ TEHDİT EDİYOR!
Türk diplomatların ve uzmanların gözünün içine bakarak açık bir şekilde Türkiye’nin Ukrayna’nın milli menfaatlerini tehdit ettiğini söyleyen Vorotnük, sözlerine şöyle devam etti: “Örnek verecek olursak, akla iptal edilen «Güney Akımı» doğal gaz boru hattı projesi ile «Türk akımı» boru hattı projesi gelir. Güney ülkelerine doğru taşınan doğal gaz Ukrayna toprakları üzerinden geçirilecek olsaydı bu, ülkemizin enerji güvenliği için ciddi bir sorun çıkartabilirdi. Türkiye’nin AB ile ABD’nin Rusya’ya karşı uyguladığı yaptırımları desteklememesi, kendi menfaatlerimizin stratejik ortaklarımızınkinden farklı olabileceğine işaret etmektedir. İç politikanın gündemde olan hassas meseleleri, iki taraflı diyalogun dışında kalır. Kiev’deki Bağımsızlık Meydanı’nda birkaç defa patlayıp uzun zaman içinde devam eden ihtilalleri temkinli bir şekilde takip eden Türk ortaklarımız, bölgedeki statükoyu sarsabilecek her şeyi olumlu karşılamazdı. Bu yüzden statükosunu koruduğu söylenen Türkiye, sık sık bölgedeki bütün süreçleri koordine etmek isteyen bir ülke olarak nitelendirilir. Ukrayna da Türkiye’deki olaylar ve Türkiye ile Avrupa arasındaki ilişkilerin gelişme tarzı konusunda çok fazla yorum yapmaktan kaçınmaktadır. Ukraynalı diplomatların karşılaştığı en mühim sorunlardan birisi, Türkiye’nin Rusya ile askeri ve politik alanlarda yaptığı işbirliğinin bölgedeki güvenliği tehlikeye attığını anlatan mesajı Türk ortaklarına duyurmak ve kavratmak için en uygun şekli bulmaya çalışmasıdır. Ukraynalı diplomatlara göre bu iki mesele, ikilemli duruma gelinmesine yol açmaktadır.”
GEZİ RUHU HALA GÜÇLÜ!
Geleceğe dair tahminlerde bulunmak hususunda çok dikkatli ve ölçülü olmak gerektiğini ifade eden Vorotnük, “Türkiye’yi sadece Erdoğan’ın yönettiği Türkiye olarak değerlendirmek yanlıştır çünkü bu ülkede Gezi ruhu hâlâ çok güçlüdür.” dedi.
15 Temmuz sonrasında Erdoğan’ın ilan ettiği: “Yenikapı Ruhuyla” Ukrayna’da hareket eden Türk diplomatların Ukrayna’da her fırsatta ajitasyon yapmasına rağmen Ukraynalı uzmanın gündemdeki Yenikapı Ruhu’nun aksine Türkiye’de güçlü bir Gezi Ruhu bulunduğuna dikkat çekmesi Türkiye’yi ne denli yakından takip ettiklerini bir kez daha gösterdi.
TÜRK DİPLOMATLAR GÜNDEMİN GERİSİNDE
Münazarada Türk diplomatların ise Reisicumhur Erdoğan’ın Avrupa’ya; “”Faşist”, “Nazi” ve “haçlı kulübü” gibi nitelemeler yapması ve kriz çıkarttığından, Türkiye’nin Avrupa Birliği ekseninden kayıp doğudaki Şanghay İşbirliği Örgütü eksenine doğru kaydığından habersiz oldukları görüldü.
Türk diplomatlar, batı yanlısı Türkiye’nin Rusya uçağı vurduğu günlerden kalma söylemlerini sürdürmesi ise, “Acaba gündemi takip etmiyorlar mı?” sorusunu akıllara getirdi.
Türkiye’nin gelgitlerine yetişemeyen Türk diplomatın, Ukrayna’nın Avrupa Birliği’ne vizesi girmenin arifesinde olduğundan bihaber, Türkiye’nin, Ukrayna’nın AB ile entegrasyonuna destek olacağını söylemesi katılımcılarda şaşkınlık oluşturdu.
Türkiye’nin Rusya ile dostane ilişkiler kurduğunu görmemezlikten gelen Türk diplomatın Ukrayna’ya AB yolundaki destek sözleri, “Çok yakında, Türkiye, Ukrayna’dan vizesiz rejim ve AB üyeliği konusunda destek isteyecek haberi yok.” şeklinde değerlendirildi.
@erdogduy | YUNUS ERDOĞDU – [email protected]
