Ülkesini bölen liderin hazin sonu!

Yol açtığı kargaşa, Ukrayna’nın 26 bin kilometrekare toprak kaybetmesine sebep oldu. Ne acı ki ülkesini bölen Rus lider Putin’in kanatları altına sığınmış durumda. Oysa kaçmadan önce emrine amade bir parlamentosu, mahkemeleri, ordusu, kolluk kuvvetleri, medyası ve valileri vardı.

Ülkesini bölen liderlerden biri artık o. Yol açtığı kargaşa, ülkenin 26 bin kilometrekare toprak kaybetmesine sebep oldu. Ukrayna’nın devrik lideri Viktor Yanukoviç’ten söz ediyoruz. Ne acı ki ülkesini bölen Rus lider Vladimir Putin’in kanatları altına sığınmış durumda… Kaçışı arifesinde Yanukoviç’in, emrine amade bir parlamentosu, partilileri, mahkemeleri, ordu ve kolluk kuvvetleri, televizyon ve gazeteleri, valileri ve belediye başkanları vardı. Rusya’nın siyasi, ideolojik ve mali imkânlarına da sahipken, nasıl oldu da kaybetti?

Ukrayna’daki gelişmeleri değerlendiren Belarus lideri Aleksandr Lukaşenko’nun “Cumhurbaşkanının çocukları ticarete atıldıysa, sıkıntıyı bekleyin.” şeklindeki açıklaması sorunun kısmi cevabı niteliğinde.

Yanukoviç, 2004 yılı sonundaki cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazanmıştı. Seçimi kaybeden eski Ukrayna Cumhurbaşkanı Viktor Yuşçenko taraftarlarının başlattığı ‘Turuncu Devrim’ ile koltuğu kaptırdı. 2010’daki seçimlerde ise bu sefer adı yolsuzlukla anılan eski Başbakan Yuliya Timoşenko ile yarışan Yanukoviç, ikinci turda rakibine yüzde 3,5 fark atarak hayalini kurduğu cumhurbaşkanlığı makamına geç de olsa ulaştı.

Sovyetler’den Ukrayna’ya sadece altyapı, savunma sanayii, nükleer teknoloji gibi maddi imkânlar değil; fakirlik, bastırılmış milliyetçi duygular, dinî ve ahlakî yozlaşmanın yol açtığı alkol ve uyuşturucu bağımlısı bir nesil de miras bırakılmıştı. Hadsiz dertler derman beklerken, Yanukoviç çevresindeki oligarşinin sorunlarını çözmekle meşguldü. Toplumun her kesimini kucaklayacak yasalar yerine, zenginlerin talepleri doğrultusunda daha kârlı işlere yönelen Yanukoviç, popülaritesini kaybetti. Yanukoviç’in imzaladığı ihale, vergi ve azınlık haklarıyla ilgili yasalar, sadece bir kesime hizmet ediyordu. Kendisini Avrupalı gören halkın taleplerini hiçe sayıyor, bölücü fikirleri tahrik ediyor, Moskova eksenli politikalar üretmekle suçlanıyordu.

Yargı, yürütme ve yasama dâhil bütün erkleri elinde toplayan Yanukoviç, bu gücü kendisine rakip gördüğü kişileri ortadan kaldırmak için kullandı. Onun direktifiyle açılan yolsuzluk davalarıyla, Timoşenko başta olmak üzere birçok siyasetçi hapse atıldı. Mahkeme süreçleri, yargının tarafsız olmadığı gerekçesiyle AB tarafından eleştirildi. Siyasi rakiplerini saf dışı bırakmanın sarhoşluğuyla Yanukoviç ülkesi ve kendisini düşüreceği durumdan habersiz yoluna devam etti.

Yanukoviç, kendisine doğruları söyleyen akil kadroların uyarılarını dikkate almadı. Ekonomiden güvenliğe her alanda sorun çözecek kilit noktalara kendisine yakın olmaktan başka hiçbir özelliği olmayan kişileri atadı. Liyakatsiz yönetici seçimi nedeniyle ülke ağır ekonomik ve politik bedeller ödemek zorunda kaldı. Son günlerinde halkla bağını kopartan genel sekreteri ve basın danışmanını değiştirmesi de neticeye tesir etmedi.

Yanukoviç göreve geldikten sonra oğlu Aleksandr bir anda en etkili Ukraynalılar listesine girdi. Genç yaşında hızla yükselen oğul Aleksandr, ülkenin önde gelen gazetelerinden Leviy Bereg ve Tonis televizyonunu satın alarak Yanukoviç’in mevcut medya gücüne güç kattı. Oğlu sayesinde neredeyse ülkedeki tüm matbaalar ve baskı merkezleri artık Yanukoviç’e çalışıyordu. Fakat çıktığı programlarda havyarla beslendiğini söylemesi, dilinin sürçmesi, lüks tüketimini anlatması fakir kesimin tepkisini çekiyordu. Yanukoviç’in kırdığı potları, kontrolsüz harcamalarını, mal varlığını ve villalarını haberleştiren gazeteciler ya dayak yiyor ya fişleniyor ya da işsiz kalıyordu. Daha sonra yolsuzluk müzesi olarak anılan villasında çok sayıda fişlenmiş basın mensubuna ilişkin belge ve bilgi çıktı.

Medya kontrolündeydi, yayın durdurma korkusundan aleyhinde kimse olumsuz haber yapamıyordu. Örneğin, Rusya Devlet Başkanı Dmitriy Medvedev’in Mayıs 2010’daki resmî Kiev ziyareti esnasında, Yanukoviç’in Meçhul Askerler Anıtı’na koyduğu çelenk kafasına düşmüştü. Bu olay bütün dünyada haber olurken, Ukraynalılar ancak sosyal medyadan öğrenmişti. Yazılı ve görsel medyayı baskıyla kontrol altına alan Yanukoviç’in hedefinde artık ‘sosyal medya’ vardı.

Yanukoviç döneminde gerçekleşen 2012 Avrupa Futbol Şampiyonası öncesinde ülke genelinde yapılan yol, köprü, havalimanı gibi birçok proje yolsuzluk iddiaları nedeniyle sık sık durma aşamasına geldi. Siyasi tutuklular nedeniyle birçok Avrupa liderinin boykot ettiği şampiyona için yapılan harcamalar ise ülkeye beklenen geliri getirmedi. Bu dönemde yapılan yatırımlar sadece devlet garantili dış borcu artırdı. Ukrayna Parlamentosu, Yanukoviç icraatları sayesinde ringe dönmüştü.

Kiev’de bir avuç AB yanlısının Kasım 2013’te gerçekleşen Vilnüs Zirvesi öncesi başlattığı barışçı eylemlere karşı aşırı şiddete başvuran Yanukoviç âdeta halkı sokağa çıkmaya teşvik etti. Bununla da yetinmeyen Yanukoviç, 16 Ocak’ta imzaladığı torba yasayla meydanlardaki ateşe benzin döktü. Yanukoviç’in imzaladığı yasalar halkın ve uluslararası kamuoyunun tepkisini çekti. Bu yasalarla birlikte toplumun büyük bir kısmı suçluya dönüştürüldü.

Halkı sokağa döktü

‘Demokrasinin kara günleri’ olarak adlandırılan bu kısa sürede beş otomobil peş peşe konvoy oluşturup gezemedi, gösteri ve eylemlere katılanlar mahkeme kararı olmaksızın tutuklandı, haber ajanslarının ruhsatları iptal edildi ve para cezasına çarptırıldı, kask ve kamuflaj giyen vatandaşlar tutuklandı, internet erişimi yasağını delenler 850 dolar para cezasıyla tehdit edildi, yurtdışı kaynaklı sivil toplum kuruluşları ‘yabancı ajan’ olarak adlandırıldı, sivil toplum kuruluşlarının topladıkları yardımlardan vergi istendi, kiliseler ‘radikal’ faaliyetlerle suçlandı, mahkeme kararına gerek olmadan internet erişiminin kesilmesinin yolu açıldı, sivil toplum kuruluşlarının siyasiler aleyhinde izinsiz açıklama yapması yasaklandı. Bu tutum sonrasında şiddetlenen olaylarda yüze yakın insan öldü. Protestocular yasak olan her şeyi yaptı. Yanukoviç, 22 Şubat’ta bütün mal varlığını kamyonlara doldurarak yükte hafif pahada ağır olanları da yanına alıp helikopterle ülkeden kaçtı.

Rusya yanlıları ise ülkedeki kaosu fırsata çevirdi. Silahlı milisler, Kırım’da hükümet binalarına Rusya bayrağını bir daha inmeyecek şekilde çekti. Karışıklıktan istifadeyle Ukrayna’ya bağlı özerk cumhuriyet Kırım bağımsızlığını ilan etti. Geride bölünmüş bir Ukrayna bırakan Yanukoviç, ikinci evi Rusya’nın başkenti Moskova yakınlarında satın aldığı yeni çiftliğine yerleşti. Başta yolsuzluk olmak üzere hakkındaki iddiaları reddeden Yanukoviç, günah keçisi olarak ülkesinde gözü olan ‘dış güçleri’ gösteriyor.

YUNUS ERDOĞDU | AKSİYON – KİEV